Samet Altıntaş: ‘Ölmek Sabrı’, gençliğimin bir mektubu

Abdullah Ezik

Samet Altıntaş’ın ilk şiir kitabı ‘Ölmek Sabrı’, Lakin Yayınları tarafından yayımlandı. Üç bölümden meydana gelen kitabında ele aldığı konulara farklı bir perspektif ile yaklaşan şair, kurguladığı şiir evreninde ölümü yalnızlıkla, yalnızlığı dünya ile, dünyayı kendisi ile özdeşleştirerek okuyucuya doğrudan sesleniyor.

Samet Altıntaş ile ilk şiir kitabı ‘Ölmek Sabrı’ ve şiir anlayışı üzerine konuştuk.

Geçtiğimiz yıl Lakin Yayınları tarafından yayımlanan ‘Ölmek Sabrı’ ilk şiir kitabınız. Bugüne kadar yayımladığınız akademik metinlerden farklı olarak, bu kez kurgusal bir metin ile okur karşısındasınız. Öncelikle şiir yazma serüveniniz nasıl başladı? Hece, Türk Edebiyatı, Akatalpa, Eliz gibi dergilerde yayımlanan erken dönem şiirleriniz ve şiir anlayışınız üzerine ne söylersiniz?

Şiir yazma serüvenime gelmeden evvel, “akademik metinler” bahsiyle ilgili bir şey söyleyeyim: ‘Bursa’nın Daveti-Bir Osmanlı Başşehri Güncesi’, ‘Boğaz’ın Dört Muhafızı’, ‘Ben Pir Bedreddin’ üzere çalışmalarım, bir halde tarihî materyalin ağır olduğu işler. Ancak ben burada Michel Foucault üzere konuşmak istiyorum: “Yaptıklarımın akademik statüsüyle ilgilenmiyorum çünkü sorunum kendimi dönüştürmek.” Hâliyle kaleme almaya çaba ettiğim her bir yapıtın birinci muhatabı benim. Bu ortada kelamı yarıda bırakmaktansa, vaktinde yeterli tasarlama, okuyucuyla anlaşacağımız noktaları seçmek, yazmak aksiyonunun seyri sülukunda şekilleniyor. Ben aslında her yazımda şiir söylüyorum, yani noktainazar şairlerin dedikleri oluyor son kertede.

Samet Altıntaş

Buradan sorunuza gelirsek, şiirle önemli manada rabıta kurma, ona mesai ayırma ve sonrasında beni esir alması Bursa’daki lise zamanlarıma dayanır. Üniversite okumak için İstanbul’a geldiğimde de bilhassa İkinci Yeni’yi ve İsmet Özel’i keşfim sonrası yeni bir rota oluşturdum. Ve yazdıklarımı sizin de isimlerinizi zikrettiğiniz mecmualara yolladım, kimileri yayımlandı, kimi defterimde kaldı. ‘Ölmek Sabrı’, gençliğimin bir mektubu aslında. Mesela birtakım şiirlerimi beğenmiyorum, şimdiki aklım olsa yazmayacağım mısralar var. Fakat insan biraz da çelişkileriyle insan. Zira herkes dünya ağrısı çekerken şahsî evrimini tamamlamakla mükellef.

‘DÜNYAYA VE YAŞAMAYA KARŞI ÜRKEKLİK, KİTABIMIN BÜTÜNÜDÜR’

Şiiri genel olarak epey mayınlı bir arazi olarak tanımlayabiliriz. Üzerinde yürümesi, kalem oynatması, tasarlaması epeyce güç bir saha. Bir bütün olarak ‘Ölmek Sabrı’ nasıl ortaya çıktı?

Evet, dediğiniz üzere şiir, mayınlı bir arazi. Tahminen kolumu, bacağımı kaybetmedim ancak ruhumun birçok kesimi havaya uçtu şiir yazarken. Kitabımdaki şiirler, üniversite yıllarımın bakiyesi. O vakitler, bir taraftan ‘büyük insanlık ideali hakkında’ gevezelik yaparken, konuta döndüğümde beni daima iki şeyin karşıladığını fark ettim: Mevt ve yalnızlık. Size bir itirafta bulunayım, uykuyu çok severim. Zira mevte yatmaktır aslında, kapısını araladığın hayal saatlerini görmek. Münasebetiyle şiirlerimde -bilinçdışı olduğunu zannediyorum- bir tedirginlik hâli var. Dünyaya ve yaşamaya karşı bir ürkeklik, sonunda nasılsa göçeceğiz bu ocaktan hissi, kitabımın bütünüdür diyebilirim. Benim için şiir, geçmişte açılan çatlaktan yarama sızan bir ecza.

Genç bir şair olarak mecmualarda şiir yayımlamakla bir şiir kitabı kaleme almak/yayımlamak ortasında ne cins bir ayrım hissettiniz? Bu durum, o ân yazmakta olduğunuz şiirlere nasıl yansıdı?

Böylesi bir ayrım hissetmedim açıkçası zira kitabımdaki şiirlerin birçok, vakti vaktinde mecmualarda yayımlanmış olanlar. Bu perspektiften gidersem, alet-edevat çantam olsa da bir mühendislik yapmıyorum. Şiirler, hayatın olağan akışında rastgele bir sav ve ispat yükü olmadan ortaya çıkıyor. ‘Çürüme’nin Kitabı’nda Cioran, “O zaman şiire dönmemek elde mi? Onun da tıpkı hayat gibi hiçbir şey kanıtlamama mazereti var” diyor. Motamot o denli…

Kitabın başlığından da içerisindeki metinlerden de anlaşılacağı üzere “ölüm” ve “ölümün getirdikleri” şiirinizin en temel sıkıntılarından biri. Pekala bir kavram olarak “ölüm”, sizde nasıl bir manaya sahip? Vefatı sizin şiirinizde bu kadar güçlü kılan nedir?

Yanılmıyorsam Lacan, bütün dürtülerin mevt dürtüsü olduğunu kaydediyor. Eski lügatle söylersem; bu muharrik ilca, ruhumuzun iltica edeceği adres bence, yani irtihal sorunu. “Ânın noktayı durak yapmasının ardından/Ölüme bakmak, bir yazgının kenarından…” diyorum Uzak şiirimde. Eski Sükût’u da şöyle bitiriyorum: “Şimdi flu bir serinlik ölümle aramda/Bir kelebeğin, ipek böceğine dünyayı anlatması gibi…” Sıkıntıya daha derli toplu bir tuzak-cevap vereyim: Bir sigara içip dünyaya küsmek isteyen bir adamın şiirinde diğer hangi his ayakta kalabilir ki?

‘ÖLÜMÜN BENDEKİ KARŞILIĞI, YAŞAMANIN BİR SİMÜLASYON OLMA OLASILIĞI’

Ölmek Sabrı, Samet Altıntaş, 72 syf., Lakin Yayınevi, 2021.

Peki, mevt fikrinin akabinde gelen, kitapta da bilhassa “Biraz Yalnızlıktır” kısmında tartı kazanan, sorgulanan, tartışmaya açılan “yalnızlık”, şiirinizin yaslandığı bir başka kıymetli sıkıntı olarak görülebilir. Vefatın çabucak akabinde gelen yalnızlık, sizde kendisine nasıl bir karşılık buldu? Nasıl bir yalnızlık bu?

Demek istediğin bir terkip aslında, benim kitabı bölmek için kullandığım dizenin tamamı şöyle: “Çünkü her ölüm biraz yalnızlıktır.” Evet, pek olağan yalnızlık şiirimdeki öteki sıkıntı, tahminen de sorunsal. Vefatın peşi sıra gelen bir yalnızlık, vefatı de kapsıyor olabilir mi? Vefatın bendeki karşılığı yaşamanın bir simülasyon olma mümkünlüğü. Fizikte “Fermi Paradoksu” denen bir mit var, “Evren çok büyükse, herkes nerede?” şablonuyla açıklanan. Buna nazaran, dünya dışı varlıklar var lakin bunu ispat edecek kanıtlar mevcut değil. Vefattan sonra bir hayat varsa, vefattan evvel de bir hayatın olması gerekmiyor mu ya da var mı? Bunlar aklım erdiğinden beri başımdaki tuhaflıklar. Yalnızlık, işte bu garip ve açıklanması sıkıntı hâle yaslanıyor. Mesela “Eşdeğeriyle yan yana yürürken/Cehennem sokağında birey olmak/Ve en inceldikten sonra/İlkel sözcüklerle konuşmak seninle/Saat beş nalburları pencerelerden/Madeni paralar gösteriyorlar/Yalnızlığı soruyorlar, yalnızlık/Bir ovanın düz oluşu gibi bir şey” diye konuşuyor Cemal Süreya. Evet yalnızlık, keşmekeşin içinde background noise’e çektiğim bir tahammül bandı.

Geçmiş, bellek ve vakit ile kurulan ilişki/diyalog, ‘Ölmek Sabrı’nın (“sabır”da da vurgulandığı gibi) öne çıkan damarlarından birisine işaret ediyor. Hatırlamanın kendi içerisinde barındırdığı anlam, geçmişi bugüne getirmesi/taşıması ve bu çatışmadan doğan yüzleşmeler, şiirinizde kendisine geniş bir yer bulur. Bellek, geçmiş ve bir eylem olarak hatırlama, şairin dünyasından okura ne(ler) sunar?

Eskiler, ‘hafıza-i beşer nisyan ile malûldür’ der lakin birebir vakitte hafıza seçicidir. Kişi, neyi hatırlamak istemediğine de karar verir aslında tercihleriyle. Hiç kuşku yok ki geçmişle alakanızı bile isteye zihninizde saklamak isteği, Tanrı’nın beşere verdiği bir kabiliyet. Küçükken nelerden korkuyorsam ya da neleri seviyorsam, şiirime baktığımda o yüzleri görüyorum. Bu, ister istemez dağarcığınıza eklenen bir aynalar silsilesi. Kent tarihiyle uğraştığım için geçmiş vakit yerleri esasen aklımda ziyadesiyle yer tutuyor. Bellek-mekânlarıyla kurduğum diyalog, kendimle baş başa kaldığımda olmak istediğim yerler üzere geliyor. Bir koku üzere travmanızı tetikleyen bir tabiatı var geçmişin. Bütün bunları yerle da birbirine bağladığınızda Huzur’da, Mümtaz’ın Nuran’a sorduğu soruda düğümleniyor açmaz: “Birbirimizi mi yoksa Boğaz’ı mı seviyoruz?”. O yüzden kitaba ismini veren şiirime şöyle başlıyorum: “Sabrederken yaşlanıyorum bu gerçek/Mesela sevgilim sen bilmezsin/Sökülen anılarımı ezanların altında iyileştirdim ben/Nerede dursam, orada benimle soluklandı geçmişim…”

‘EPİGRAF DÜZYAZILARIMIN OLMAZSA OLMAZIDIR’

Metinlerarasılığın şiirinizde güçlü bir karşılığının olduğunu, münasebetiyle birçok şair, müellif ve metinle temas hâlinde olduğunuz söylenebilir. Yaptığınız alıntılar, atıf ve göndermeler, bu noktada şiiri genişleten, onun hudutlarını açan teşebbüsler olarak kıymetlendirilebilir. Pekala sizin şiirinizde metinlerarasılığı bu kadar ağır kılan nedir? Öteki şair, şiir ve anlatılarla kurduğunuz etkileşimi nasıl yorumlarsınız?

Bahsettiğiniz o dokunuş, o değinti anlatmak istediklerimi tamamlar mahiyette olduğu için bu türlü bir güzergâh takip ediyorum. Mesela epigraf düzyazılarımın olmazsa olmazıdır. Zira kelam konusu alıntı, bir nevi maymuncuk bana nazaran. Şiirde de benzeri bir numara yapmamın nedeni o aslında. Çok sevdiğim, beğendiğim bir şairin bir dizesine, kitap ismine, hatta kendisine göndermede bulunmam, güya Edip Cansever’in masası üzere orada daima varmış da ben de ‘gelmiş bulundum’ ortanıza deme işareti. Ya da şairlerin yarım bıraktıklarını düşündüğüm kimi mısralarını tamamlama cüreti de denebilir bu oyuna. Bir misal vermem gerekirse Bu türlü Buyurdu Hüzün’de şöyle diyorum: “Korkma sevgilim! Üstüne basıp geçtiğimiz yalanlar/Karanlıkta ıslık çalmak kadar yasal/Gözlerin gözlerime değdiğinde felaketin olmasın diye/Cennet, kulağımıza fısıldanan bir masal…” Zira Attila İlhan, ‘Üçüncü Şahsın Şiiri’nde öznenin yeğlemesini okura bırakıyor. Veyahut bunu bu türlü anlamak benim işime geliyor…

Ontolojik arayış, varoluşun manasını sorgulama ve tüm bunlardan hareketle yahut tüm bunları kuşatarak “hüzün”, tüm sorunsalları içerisinde barındıran genel bir başlık olarak kıymetlendirilebilir. Hüzünden bu noktada hem şiirinizi oluşturan dinamikler hem de ele aldığınız mevzuları kuşatan bir ana başlık olarak kelam edilebilir.

Hilmi Yavuz, bu melankoliyi tanım ederken tahminen de en çok anladığımız hissin hüzün olduğunu söylüyor ki galiba o denli. Ben 1986 yılında, emekçi bir babanın ikinci çocuğu olarak Almanya’da doğdum. Geçenlerde bir arkadaşıma kendimi kast ederek, “Berlin Duvarı yıkılmadan önce dünyaya gelirsen cesur ve onurlu değil, suskun ve kederli olursun” dedim. Burası gerçek ama şimdiye kadar konuştuklarımı okuyanlar, “Ya bu adam da ne kadar gamlıymış” demesinler. Ben burada beni şiire götüren hayatın o iç zembereğinden bahsediyorum. İsmet Özel’in olağanüstü bir tespiti var, diyor ki: “Şiir, hayatiyeti korumak için ortaya atılır. Yaşanılan bütün çirkinliklere, kötülüklere, haksızlıklara rağmen insanda savunulmaya değer, canlılığı korunmaya değer bir şeyler olduğuna içten içe ve kesinlikle inanıldığı zaman şiir serpilir ve çiçek açar.”

Son olarak, ‘Ölmek Sabrı’nın kapağı için de ayrı bir parantez açmak isterim çünkü kapak resmi Bünyamin K.’ya ait. Ölümü, hüznü, yalnızlığı oldukça güçlü bir şekilde ifade eden bir kapak bu, ki bir şair olarak Bünyamin K.’nın dünyası düşünüldüğünde bu durum daha da mana kazanacaktır. Kapak fotoğrafının kıssası ve Bünyamin K. üzerine ne söylersiniz?

Bizi Bünyamin K. ile bir tesadüf karşılaştırdı temelinde. Liseyi bitirmiş, üniversite imtihanına girmiş, sonuçların açıklanmasını beklerken Bursa-Emirhan’da bir kitapçıda çalışıyordum. İmgesi manolya ağacı olan bu eski vakit güzelinde, Ziya Faruk Aksakal’ın ‘Doğal Sanat Akademisi’ ismini verdiği, konuklarıyla kültür-tarih sohbetleri yaptığı (ki Tahtakale Buluşmaları biraz da buradan mülhemdir) bir dükkânı vardı. Ziya Amca da şiir muharrir, şiir konuşurdu hatta. Onun Anastasya ismini verdiği bir kitabı vardı. Orada şair-ressam diye andığı Bünyamin K.’yı duymuştum, okumuştum birincinin. Yıllar yıllar sonra, hiçbir baloda olmadığını söyleyen şairle İstanbul’da karşılaştık, abi-kardeş olduk. ‘Her köyün çıkışındaki mezarlar kadar olağan düşleri’ olan bir adamı sevmemem mümkün değil. Onun fotoğrafları de ‘geceleyin dağa tırmanan evlerin ışıkları’ üzere bazen aydınlık biraz karanlık. “Bir gün şiir kitabım olursa, kapağı Bünyamin K.’nın bir tablosu olmalı,” diyordum kendime. Şiirlerim Çetin Alpagut’un sayesinde iki kapak ortasına girince, Bünyamin K.’nın Üsküdar’daki atölyesine gittim, kapağı bir arada seçtik. Evet, vefatı ve yalnızlığı tabir eden bir fotoğraf olduğunu düşünüyorum ben de…